DEBUSSY EN WAGNER
Zoals nieuwe kunststromingen vaak ontstaan als reactie op wat voorafging, ontstond ook de nieuwe muziek vanuit een reactie op de oude, bestaande muziek. Zo ook bij de opkomst van het modernisme, een nieuwe stroming in de muziek in de negentiende eeuw. Binnen het modernisme werd veel geëxperimenteerd en er werd volop onderzoek gedaan naar nieuwe vormen. De start van het modernisme in de muziek is lastig te benoemen, maar de Fransman Claude Debussy (1862-1918) was een componist die echt anders te werk ging dan zijn voorgangers. Met Prélude à l’apros-midi d’un faune (1892) sloeg hij een totaal andere weg in en hij stond daarmee aan het begin van een nieuw muzikaal tijdperk.
Beluister Prélude à l’Après-midi d’un faune van Debussy.
1.Omschrijf de muziek van Debussy. Denk bij je antwoord aan begrippen zoals ritme, tempo dynamiek (hard of zacht), sfeer, etc.
In de periode dat Debussy furore maakte, werd ook de muziek van de Duitse Richard Wagner (1813-1883) sterk gewaardeerd.
Beluister Der Walkurenritt (1856) van Wagner.
2. Omschrijf nu de belangrijkste verschillen tussen de muziekstukken van Debussy en Wagner. Denk daarbij opnieuw aan termen als ritme, tempo, dynamiek (hard of zacht), sfeer, etc.
Debussy probeerde zijn muziek te ontdoen van regels die anderen hadden opgelegd. Een van de dingen die hij deed om dat voor elkaar te krijgen was het experimenteren met tempo en ritme, dat hoor je terug in Prélude à l’après-midi d’un faune. In tegenstelling tot de muziek die we uit de romantiek, de periode die voorafging aan het modernisme – kennen, lijkt dit soms bijna op een improvisatie. Het is net alsof de muziek niet vooraf is vastgelegd, maar alsof het tijdens de uitvoering spontaan wordt bedacht.
3. Omschrijf waardoor het lijkt alsof Debussy improviseert.
MINDER REGELS, MEER GEVOEL
De modernistische componist Debussy (1862 – 1918) loofde in de tijd van het impressionisme. Binnen de beeldende kunst waren er in die periode kunstenaar die zich gingen richten op de beleving van het moment. Ook Debussy gebruikt dat gegeven in zijn muziek. Hij probeerde zich te ontdoen van de bestaande regels en probeerde de sfeer van het moment neer te zetten met zijn klanken.
Bekijk onderstaande kunstwerken
4. Welk kunstwerk past volgens jou het best bij Prélude à l’Après-midi d’un faune van Debussy? Onderbouw je antwoord (met de omschrijving van het kunstwerk)
5. Luister nogmaals naar Der Walkürenritt. Welk werk past volgens jou het best bij dit werk van Wagner? Onderbouw je antwoord.
OORLOG EN VREDE
Na de Tweede Wereldoorlog wilde Amold Schönberg (1874 – 1951) met zijn muziek de oorlog uitdrukken. Zijn compositie A survivor from Warsaw (1947) is geinspireerd op het verhaal van een Russische vluchteling die in een concentratiekamp zat opgesloten
Beluister A survivor from Warsaw van Schonberg.
6. Hoe heeft Schönberg de heftige thematiek van zijn stuk muzikaal kunnen verbeelden? Omschrijf het gevoel of de sfeer die Schönberg hier geprobeerd heeft neer te zetten.
7. Wagner wilde in tegenstelling tot Schönberg met zijn muziek juist de strijdlust verheerlijken. Wat maakt dat der Walkürenritt zo strijdlustig klinkt?
JOHN CAGE
Na de oorlog gingen verschillende componisten op zoek naar een nieuw geluid. Tot die tijd werd er bij het componeren en uitvoeren van muziek veelal gewerkt volgens vaste patronen en regels. De componisten braken los van deze bestaande norm op zoek naar meer artistieke vrijheid.
John Cage (1912 – 1992) maakte in zijn muziek gebruik van toevalselementen en het geluid van alledaagse handelingen als muntjes of dobbelstenen gooien of hij bedacht zelf handelingen die mogelijk een geluid zouden voortbrengen, zo liet hij viegen poepen op een leeg velletje muziekpapier…
Naast het feit dat hij anders omsprong met het componeren van zijn muziek, bedacht hij ook fysieke aanpassingen die zorgden voor een nieuw geluid. Een voorbeeld is de geprepareerde piano waarbij allerlei voorwerpen tussen de snare van de piano werden bevestigd.
Beluister Sonata V for prepared piano, John Cage, uitgevoerd door Inara Ferreira.
8. Wat is het effect van de geprepareerde piano op het geluid van Sonata V for prepared piano?
Een van Cages bekende stukken is 433″ (1952). Een stuk waarin de uitvoerende pianist vier minuten en dreeëndertig seconden helemaal niets hoeft te doen.
Cage vond dat bij het luisteren naar zijn muziek de geluiden van buitenaf niet alleen getolereerd moesten worden, maar zelfs een onderdeel moesten worden van de compositie.
Hij vond dat al het geluid muziek kon zijn en daarmee dus ook het geluid van het publiek.
4’33″ (1952) van John Cage, uitgevoerd door William Marx.
9. Ben je het eens met Cage dat al het geluid muziek kan zijn? Verklaar je antwoord.
IS THIS MUSIC?
De naoorlogse vernieuwer John Cage (1912 – 1992) vond dat al het geluid als muziek kon worden bestempeld. Het gegeven dat alle geluiden muziek kunnen zijn is, ook aan de orde bij het fenomeen soundscapes.
Beluister het nummer Flotter van Machinefabriek
10. Als je luistert naar bovenstaand fragment, hoe zou jij dan de term soundscape uitleggen?
Bij een soundscape wordt er een omgeving van geluid gecreëerd. Dit kan letterlijk gedaan worden door geluiden uit de stad, het verkeer of de mens te laten horen. Maar het kan ook abstracter gedaan worden met behulp van tonen en geluidssamples. In beide gevallen komen de geluiden willekeurig voorbij als een reis door een landschap. Vaak wordt het ondersteund door lang aanhoudende geluidsgolven. Het is weinig voorspelbaar en er zijn geen muzikale regels.
11. Leg uit hoe de maker van een soundscape dezelfde intentie heeft als de maker van ieder ander muziekstuk.
12. Wanneer wordt geluid volgens jou muziek? Onderbouw je antwoord.
CKV 